Burn-out preventie op de werkplek

Werken tot u uitgebrand bent – helaas ook in België een toenemend probleem. In veel landen zijn psychische aandoeningen een van de belangrijkste redenen voor ziekteverzuim. De kans op een burn-out is de afgelopen tien jaar dramatisch toegenomen: Het aantal diagnoses is ongeveer verdrievoudigd. Als personen worden gediagnosticeerd met deze aandoening, dan moet men uitgaan van een langere ziekteperiode. Naast het persoonlijke lot van de getroffenen en hun gezinnen, heeft dit ook gevolgen voor de economie en ons sociale zekerheidsstelsel.

Het onderwerp burn-out komt de laatste jaren veel aan bod in artikelen en er worden veel boeken over geschreven. We kunnen er echter lang niet zo openlijk over praten als over een griepje of een gebroken been. Helaas is en blijft een burn-out een taboe voor velen. We voelen ons nooit helemaal op ons gemak met psychische aandoeningen. Toch is een burn-out niet eens officieel een ziekte of diagnose. De weg naar herstel verloopt voor de meeste mensen erg moeizaam en duurt lang. Vele mensen herkennen namelijk pas een burn-out nadat ze de diagnose depressie al hebben gekregen.

Het is voor iedereen zinvol om het thema burn-out tot in de details te bekijken: Bedrijven kunnen een reeks preventieve maatregelen nemen om burn-outs te voorkomen en om werknemers te beschermen tegen langdurige afwezigheid. Maar dit geldt net zo goed voor werknemers en zelfstandigen, die hun persoonlijke stressgrens het beste kunnen inschatten en op tijd iets kunnen veranderen voordat ze in een burn-out terechtkomen.

Als u het niet zelf hebt meegemaakt, vraagt u zich wellicht af hoe mensen in zo'n situatie terecht kunnen komen. Als u zich ziek en erg gespannen voelt, dan geeft u toch gewoon uw grenzen aan, toch? Mensen hebben echter verschillende spanningsgrenzen. Wat te veel is voor de ene persoon, kan dan weer motiverend werken voor de andere. Hoeveel "te veel" precies is, is dus geheel afhankelijk van de individuele persoon.

Ook al geven we allemaal persoonlijk onze grenzen aan, wij mensen hebben veel gemeen: Als de piekfase van een prestatievermogen niet wordt gevolgd door regeneratie, stuurt ons lichaam waarschuwingssignalen uit. Dit kan zich uiten in symptomen zoals hoofdpijn, hoge bloeddruk of slapeloosheid. Mensen die risico lopen op een burn-out voelen misschien wel dat er iets mis is en hebben wellicht al een aantal dokters bezocht, maar er kan vaak geen fysieke oorzaak voor het ongemak worden vastgesteld. Ze krijgen vaak het dringende doktersadvies om te ontspannen. Echter, mensen die risico lopen op een burn-out weten met deze raad vaak niets te beginnen. Waarom ligt dit zo moeilijk: De getroffenen voelen meestal niet bewust dat ze voortdurend leven op de grens of worden blootgesteld aan sterke emotionele stress. Voor hen is de halsbrekende snelheid die hun leven bepaalt normaal. En als ze het voelen, weten ze vaak niet waar ze moet beginnen om het te veranderen. Als er gedurende langere tijd niet op de symptomen wordt gereageerd, kan het latere gevolg een burn-out zijn. Het lichaam eist niet alleen de pauze op, het dwingt mensen om te vertragen – en wel op een radicale manier.

Er zijn tegenwoordig tal van tests en controlelijsten die vrij toegankelijk zijn. Deze kunnen helpen bij het beantwoorden van de vraag of u risico loopt op een burn-out. Daarbij hangt het resultaat ook af van hoe u zich die dag voelt. Als u bijvoorbeeld een bijzonder korte nacht hebt gehad, zal het resultaat anders zijn dan direct na een zonnige vakantie. Wanneer u echter het gevoel heeft dat er veel op u van toepassing is of wanneer u zich echt uitgeblust voelt, praat dan met uw dokter en wees eerlijk over hoe u zich voelt. Een gesprek met een therapeut kan ook helpen en duidelijkheid brengen.

Een echte aanrader is de bekende burn-out test van Maslach. Deze gratis zelftest kan eenvoudig en op elk gewenst moment worden gedaan. De test werd al in 1981 door Maslach en Jackson ontwikkeld. In 1986 volgde een herziening. Deze omvat in totaal 3 onderdelen, namelijk emotionele uitputting, depersonalisatie en verminderd prestatievermogen. Op basis van 22 vragen die met "ja" of "nee" moeten worden beantwoord, kunnen risicotendensen voor een burn-out aan het licht komen.

Wie een team leidt of meerdere afdelingen onder zich heeft, draagt een grote verantwoordelijkheid – niet alleen voor het bedrijf, maar ook voor mensen die zich onderaan in de hiërarchie bevinden. Leidinggevende onderscheiden zich meestal door een hoog niveau van gedrevenheid, solide expertise en daadkracht. Maar ook zij lopen gevaar om een burn-out te krijgen. Rotsvast engagement is een goede zaak – maar overdreven ambitie klinkt al een stuk ongezonder en is niet bevorderlijk. Leiderschap begint altijd bij de persoon zelf.

En dan is het er plots: U bent ingestort op het werk of u komt 's morgens uw bed niet meer uit. Op laatste krachten sleept u zich naar de dokter, die u meteen op ziekteverlof stuurt. Helemaal uitgeblust en geen energie meer. Maar hoe zeg ik dit aan mijn werkgever? Wie neemt mijn werktaken over? Wat zullen de collega's zeggen?

Er is geen enkele reden om uw langdurige afwezigheid te rechtvaardigen. Uw welzijn komt op de allereerste plaats. Wie uw werk overneemt, de mening van uw baas of collega's en hoe het verder moet met uw loopbaan, is nu niet meer relevant. Het allerbelangrijkste is dat u in alle rust kunt genezen. Voor alles komt uiteindelijk een oplossing, ook al vraagt dit wat tijd. Daar mag u zeker van zijn. Ook al is het echt niet prettig om te doen: u moet uw werkgever onmiddellijk inlichten dat u niet zal komen werken en een ziektebriefje indienen nadat u naar de dokter bent geweest. Dit is uw plicht. U hoeft geen reden op te geven of over uw diagnose te spreken. Het is voldoende om uw werkgever te informeren dat u ziek bent en gedurende een bepaalde periode afwezig zal zijn. Als u een goede relatie hebt met uw leidinggevende, kunt u meer in detail treden. Maar alleen als u dat zelf wilt – u bent niet verplicht om de symptomen van de ziekte of een diagnose te bespreken.

Vele mensen die getroffen worden door een burn-out zijn bang voor het einde van hun carrière. De gedachte dat uw goede reputatie volledig teniet wordt gedaan door de langdurige afwezigheid en dus ook het eigen harde werk geen waarde meer heeft, draagt natuurlijk niet bij aan het herstel. Een burn-out toont het echter klaar en duidelijk: Er liep al geruime tijd iets mis op het werk, en dat gaat nu ten koste van uw eigen gezondheid. Dit betekent ook dat er iets moet veranderen in de toekomst.

Toegeven dat dit gejaagde leven, de drang om te presteren en het verantwoordelijkheidsgevoel voor alle omstandigheden op het werk niet als maatstaf kunnen dienen, is vaak niet gemakkelijk voor de getroffenen. Dit komt omdat een burn-out gepaard gaat met het gevoel dat men gewoon niet kan presteren en dat men gefaald heeft, waarbij prestatie erg belangrijk is voor het gevoel van eigenwaarde bij de meeste mensen die last krijgen van een burn-out.

Of u al dan niet terugkeert naar uw vorige job hangt af van een aantal factoren. Aan de ene kant is het belangrijk om u af te vragen of dit soort werk nog wilt verderzetten. Sommigen sluiten het categorisch uit om terug te keren naar de vorige baan, bijvoorbeeld omdat het werk onder de baas ondraaglijk was, men zich niet in orde voelde in het team of men het niet eens was met de bedrijfscultuur. Anderen kunnen dan weer niet wachten om terug aan de slag te gaan. Het is ook belangrijk om de mogelijkheden met de werkgever te bespreken. Het is niet ongewoon dat een burn-out volledig nieuwe perspectieven opent voor mensen. Naarmate het herstelproces vordert, kunnen ook nieuwe wegen worden uitgestippeld, bijvoorbeeld met een therapeut. Het is belangrijk om niet alleen te zijn in dit hele proces en genoeg tijd te nemen voor alle stappen. Er is een reden waarom mensen door een burn-out getroffen. Geen tijd nemen voor zichzelf is een voorbeeld.

Vele mensen worden getroffen door een burn-out en het komt steeds vaker voor – of u het zelf hebt meegemaakt of hebt gezien bij familie of collega's, maakt geen verschil. De manier waarop het probleem in de samenleving en in bedrijven wordt aangepakt, heeft een grote invloed op de getroffenen en kan onder andere helpen om tijdig grenzen aan te geven en hulp te zoeken.