Zelfreflectie op het werk: hoe werkt het & waarom is het zo belangrijk?

Een vrouw zit aan een bureau en werkt op een laptop.

Gewijzigd op : 14.09.2023 14:40

Leestijd :

Het begrip betekent per definitie dat er gereflecteerd wordt over de eigen persoon. Bij zelfreflectie draait het bijgevolg om de vraag wie u bent en wie u eigenlijk graag zou willen zijn. Het doel is om een zo duidelijk mogelijk beeld van uzelf te krijgen en dat te vergelijken met uw ideaalbeeld.

Het gaat er daarbij om hoe mensen zichzelf inschatten en hoe ze door de buitenwereld worden waargenomen. De reflectie staat voor het nadenkproces. Bij zelfreflectie bekijkt u zich als het ware met een neutrale blik in een denkbeeldige spiegel. Op die manier probeert u zo goed mogelijk te begrijpen welk effect u heeft op andere personen of situaties. Als u aan zelfreflectie doet, bent u er zich van bewust dat u een verschil kunt maken, als u aan uw reactie of acties werkt.

Niet alleen de anderen zijn een deel van de oplossing, u bent dat ook

Vaak worden oplossingen voor problemen buiten zichzelf gezocht. De vervelende baas moet zich anders gaan gedragen of liever nog meteen een andere baan zoeken, zodat u ongestoord kunt werken. De collega met wie u een kantoorruimte deelt, telefoneert altijd zo luid en lang. Dat u daar last van ondervindt, moet diegene toch vanzelf merken. U zit tot uw oren in het werk, maakt voortdurend overuren en heeft last van vermoeidheid op de werkplek.

Uw leidinggevende is de schuldige, als u afstevent op een burn-out. Dat is echter niet de waarheid, want wat zich rondom u afspeelt, kunt u niet veranderen en indien wel, dan enkel via uw eigen acties. Als zelfreflecterende persoon begint u daarom altijd eerst bij uzelf en voorkomt zo het gevoel dat u enkel passief kunt toekijken in vervelende situaties.

Overwin obstakels in de communicatie met anderen

De communicatie op kantoor kan een enorme uitdaging zijn. Hier botsen verschillende karakters met geheel eigen meningen en persoonlijke doelen tegen elkaar. Bovendien heeft u in internationale bedrijven een goede feeling voor andere culturen nodig, wat de communicatie nog ingewikkelder maakt. Zo'n situatie is gedoemd tot misverstanden. Maar waarom is dat zo?

Enerzijds ligt het in de menselijke aard om situaties en handeling te bekijken vanuit het eigen perspectief. Onbewust en in een fractie van een seconde beslist u hoe u in een bepaalde situatie reageert, of u iets zegt en wat dan. De impact van uw acties neemt u als het ware door uw eigen bril waar. U handelt dus in functie van hoe u verwacht dat uw acties door de anderen zullen worden opgevat, maar de realiteit van de mensen rondom u ziet er misschien helemaal anders uit. Uw gedrag wordt anders geïnterpreteerd en weer op basis van individuele verwachtingen beoordeeld.

Anderzijds komt wat de zender zegt maar zelden over zoals het bedoeld was. Wat de ontvanger hoort, hangt namelijk altijd van die persoon zelf af. In ons privéleven omringen we ons intuïtief met mensen waarmee we doorgaans goed kunnen communiceren. We zitten op dezelfde golflengte als zij. Op uw werkplek moet u zich echter aanpassen aan het team. Als er voortdurend problemen zijn op kantoor, dan is het misschien tijd om over uw eigen acties te reflecteren, om daaruit lessen te trekken voor de toekomst.

Uw eigen werkwijze in vraag stellen voor minder stress en meer efficiëntie

Bijna elke werknemer heeft stress op kantoor. Als u steeds onder tijdsdruk staat en denkt dat u niets kan veranderen aan uw werklast, dan is het tijd om daarover na te denken. Vaak helpt het om situaties in detail te bekijken en met behulp van uw zelfreflectie geschikte oplossingen te vinden. Misschien ziet u het zelfs als een teken van appreciatie dat belangrijke opdrachten aan u worden toevertrouwd. Het is tenslotte een teken dat u goed werk levert, competent bent en goed te vertrouwen.

Bijgevolg doet u eerst de dingen waarvoor u zich het meeste geapprecieerd voelt. Misschien bent u een behulpzaam iemand, die de interesses van anderen boven uw eigen behoeften stelt en die maar moeilijk, of beter gezegd nooit nee zegt. Of misschien is tijdmanagement uw grote minpunt en heeft tot dusver nog geen manier gevonden om pauzes op het werk ook echt te nemen, uw werkdag beter te structureren en om aan uw work-life-balance te kunnen werken.

U ziet: achter elke situatie zitten meestal onverwachte en soms verbazingwekkende dingen die u wel degelijk in de hand heeft. Door zelfreflectie krijgt u een zicht op uw rol in de situatie en wordt u plots in staat tot handelen. Aan zelfreflectie doen is een belangrijk proces voor uw zelfmanagement en uw tevredenheid op het werk. Het is tenslotte de bedoeling dat u plezier heeft op uw werk.

Gefeliciteerd, u heeft zonet de eerste en moeilijkste stap richting zelfreflecterend handelen gezet. Dat u zich met het onderwerp bezighoudt en dit artikel leest, toont al dat u op het goede pad bent om aan meer zelfreflectie te doen. U denkt namelijk na over uzelf en dat is al meer dan wat de meeste mensen doen. Van hieruit kunt u bewust aan uzelf werken om uw eigen persoonlijkheid verder te ontwikkelen. Zelfreflectie kunt u zeker leren. In sommige gevallen kan het zinvol zijn om professionele hulp, een coach bijvoorbeeld, in te schakelen. Of u nu hulp zoekt of niet: het kan een tijdje duren voor u uw weg vindt in het introspectieproces en uw patronen en gedrag ook echt veranderen. De volgende stappen tonen hoe u zelf aan de slag kunt:

Denk na over de huidige situatie

Reflecteer over wat er momenteel gebeurt in uw beroeps- en privéleven en hoe u uw hele situatie zou beoordelen. Beide domeinen staan immers met elkaar in verbinding. Als u voortdurend gestrest en veel te laat thuiskomt van uw werk, dan lijdt uw privéleven daaronder. Als u op dit moment een scheiding doormaakt of als u zich in een moeilijke gezinssituatie bevindt, dan zal dat een impact hebben op uw baan. Bent u tevreden? Welke dingen zijn voor verbetering vatbaar? Waar ziet u potentieel om u te ontwikkelen? Reflecteer op basis van die vragen, zodat u een duidelijk beeld kunt krijgen van uw huidige leefsituatie.

Observeer uzelf in uitgekozen situaties

Zelfreflectie betekent over zichzelf nadenken en zichzelf observeren. Het is echter niet altijd mogelijk om de rol van waarnemer aan te nemen. Bijgevolg is een onafgebroken zelfevaluatie geheel onrealistisch, aangezien u uw aandacht erbij moet houden, wanneer u over uzelf nadenkt. Focus u daarom op één of een paar zaken, bijvoorbeeld op uw gedrag tijdens meetings of de manier waarop u met uw werktijd omgaat.

Stel realistische doelen voor uzelf

Nadat u heeft beslist tot welke zaken u uw focus wilt beperken, is het tijd om doelstellingen te maken. Als u ingezien heeft wat u graag wilt veranderen, ziet u hoogstwaarschijnlijk ook al een ideaalbeeld voor u. Dat droombeeld vormt de basis van uw persoonlijke doel. Misschien wilt u aan uw dagindeling werken en streeft u het doel na om voortaan op tijd naar huis te gaan. Overwerken wordt dan een uitzondering en u stapelt niet langer overuren op.

Maatregelen treffen en controleren op basis van uw doel

Denk vervolgens na over welke maatregelen u kunnen helpen om dichter bij uw doel te komen. Zelfmanagement-methodes helpen meestal goed, als u veranderingen wilt doorvoeren. Respecteer maatregelen die u zichzelf heeft opgelegd en blijf evalueren wat er verandert, wanneer het u lukt en in welke situaties u het er moeilijk mee heeft. Laat u niet ontmoedigen door tegenslagen. Veranderingen gebeuren niet van vandaag op morgen. Het duurt even voor theoretische voornemens in uw hoofd veranderen in automatismen die u actief toepast. Wat telt, is herhaling. Op een bepaald moment zult u merken dat u er helemaal niet meer actief over hoeft na te denken. Nu en dan een stap achteruit zetten hoort nu eenmaal bij verandering. Beseffen dat u een stap achteruit gezet heeft, is eigenlijk al een vorm van zelfreflectie. U denkt immers steeds opnieuw na over de status quo van uw voornemen en u krijgt een zicht op waar u echt staat.

Gebruik uw ervaringen voor uw toekomstige strategie

In alle situaties en handelingen doet u eigenlijk ervaring op, ook al verwerkt u die meestal onbewust. Zelfs als u uw doel weer opgeeft of de verandering niet zo goed lukt, is het nog steeds een waardevolle ervaring die u bijblijft. Aanvaard dus zowel positieve als negatieve ervaringen en word er u van bewust in de loop van het zelfreflectieproces. Als u iets heeft bijgeleerd, neem het dan mee in uw doelstelling en uw toekomstige handelingen.

Contextuele methoden

De vraag is eigenlijk veeleer welke methode voor zelfreflectie u aanspreekt. De methode hangt namelijk af van uw doelstelling en de motivatie erachter. Zo kan zelfreflecterend gedrag in bijna elke context ontstaan, bijvoorbeeld wanneer u een boek heeft gelezen en u erover nadenkt, wanneer u met uw partner ruzie gemaakt heeft of wanneer u weer eens het licht op kantoor moet uitdoen, omdat u als laatste gebleven bent. In functie daarvan kunt u de geschikte methoden en tips toepassen.

Vragen over zelfreflectie

De volgende universeel toepasbare vragen kunt u zich stellen in uw proces naar meer zelfreflectie op het werk en in uw dagelijkse leven. Vind de juiste antwoorden en focus u op de vragen die u extra belangrijk lijken. Schrijf op wat bij u opkomt en houd alles bij in een notitieboekje. Dat kunt u gedurende u hele proces naar zelfreflectie gebruiken om alles op één plaats te verzamelen.

Waar sta ik voor?

Wat is belangrijk in mijn leven?

Welke (onvervulde) wensen heb ik?

Hoe ziet een goed en gelukkig leven eruit voor mij?

Welke principes en waarden vertegenwoordig ik?

Besteed ik mijn werk- en/of privétijd zinvol?

Wat vind ik belangrijk in mijn carrière?

Hoe wil ik dat anderen mij zien?

Wat geeft me voldoening in mijn beroep/privéleven?

Wat zijn mijn sterke punten en komen die van pas in mijn huidige beroep?

Wat zou ik meer/minder moeten hebben in mijn beroep/privéleven?

Thematische zelfreflectie

Met behulp van verschillende aanknopingspunten begin u aan het zelfreflectieproces. Gebruik daarvoor een vel papier of een flipchart. Teken nu een mannetje. Geen paniek, het hoeft geen kunstwerk te zijn. Enkel de vorm moet herkenbaar zijn. Overloop nu de aparte lichaamsdelen en verbind ze met uw huidige leefsituatie. Vraag uzelf over elk deel af wat u daar voelt. Het volgende voorbeeld toont aan de hand van drie vragen hoe u kunt te werk gaan.

Vraag 1: hoe voelt uw hoofd?
Mogelijk antwoord: het zit redelijk vol.
Vraag uzelf af welk onderwerp zoveel plaats in beslag neemt en schrijf het antwoord op.

Vraag 2: wat voelt u aan uw rug?
Mogelijk antwoord: ik heb rugpijn.
Vraag uzelf af welke zware last u momenteel moet dragen en noteer het antwoord.

Vraag 3: wat voelt u aan uw handen?
Mogelijk antwoord: ze voelen nogal eentonig aan.
Vraag uzelf af hoe u meer ondernemingslust en creativiteit kunt bereiken in uw leven.

Laat uw creativiteit gerust de vrije loop hier en vertrouw erop dat u intuïtief de juiste dingen opschrijft. Deze oefening kunt u regelmatig doen. U zult ervan verbaasd zijn hoe uiteenlopend uw vragen en antwoorden kunnen zijn.

Het is niet gemakkelijk om u met uw eigen leven bezig te houden, over uzelf na te denken en over uw eigen gedrag te reflecteren. U heeft enerzijds empathie nodig om u te kunnen inleven in andere mensen en uw omgeving te kunnen begrijpen. Anderzijds zijn uw eigen wens en streven naar verandering een basisvereiste om aan het proces te beginnen. Als de maatregelen van buitenaf worden opgelegd, dat zullen ze zelden vruchtbaar zijn. Uw eigen motivatie speelt met andere woorden een belangrijke rol.

Niet iedereen is namelijk automatisch geïnteresseerd om aan zijn eigen persoonlijkheid te werken en zich verder te ontwikkelen. Door druk van buitenaf kan er geen sprake zijn van zelfreflectie of levert die maar zelden het gewenste resultaat op. Wel hebben mensen vaak de goede omstandigheden nodig en moeten ze soms een zeker leed ondervinden om over hun handelen te reflecteren en potentieel voor verbetering te ontdekken. Zolang de vele overuren geen duidelijk probleem vormen, zult u zich dus misschien niet met zelfmanagement-methoden bezighouden, ook al is uw omgeving al bezorgd om uw gezondheid.

Zelfreflectie kan een erg waardevol proces zijn, waardoor u voldoening haalt uit uw beroeps- en privéleven. Elke verandering gaat echter ook gepaard met tegenslagen en dat is soms heel vermoeiend en uitputtend. De intensiviteit van het proces hangt af van de impact die het op uw leven heeft. Grote veranderingen vragen meer moeite en duren bijgevolg ook langer.

Gun uzelf de nodige tijd en reflecteer regelmatig over waar u zich bevindt in het proces. Iets toegeven over uzelf is ook niet altijd gemakkelijk en nu en dan onaangenaam. Toch geeft u blijk van grootmoedigheid, als u uw fouten toegeeft, eruit leert en uw persoonlijke koers bijstuurt. Op het einde van de rit wordt u beloond met het bereiken van uw doel en verrijkt u uw leven.

Zelfreflectie: hoe gaat dat in zijn werk en waarom is het zo belangrijk op uw werk?

Wat is zelfreflectie?

Waarom is zelfreflectie zo belangrijk in het beroepsleven?